Osioł – ssak z rodziny koniowatych. Charakteryzuje się dużą głową, długimi uszami, cienkim ogonem z kitą na końcu, małymi wymaganiami pokarmowymi i odpornością na brak wody.
W stanie dzikim występuje osioł afrykański (Equus africanus) z podgatunkami (osioł nubijski i osioł somalijski). W wielu regionach świata użytkowana przez człowieka jest jego udomowiona forma – osioł domowy (Equus asinus). Wyselekcjonowano 78 ras, m.in.: osioł kataloński, osioł poitou, osioł asinara, osioł andaluzyjski, osioł krapass, osioł ponui, osioł prowansalski, american mammoth donkey.
Osioł został udomowiony przez człowieka wcześniej niż koń. Pierwsze informacje dotyczące udomowienia pochodzą z Doliny Nilu z ok. 4000 p.n.e. czyli 6 tys. lat temu. Na tych terenach występowały obydwa żyjące do dzisiaj podgatunki osła afrykańskiego. Przypuszcza się, że z ich krzyżówek powstał osioł domowy (Equus africanus asinus).
Osły wykorzystuje się najczęściej jako zwierzęta juczne, rzadziej jako wierzchowe lub pociągowe, a ostatnio w onoterapii. Często są trzymane w ogrodach zoologicznych. Wyhodowano wiele ras, różniących się ubarwieniem, wielkością i temperamentem.
Osły mogą krzyżować się z innymi koniowatymi (muł), chociaż ich potomstwo przeważnie jest bezpłodne.
W symbolice chrześcijańskiej osioł może być symbolem rozpusty, ale też skromności i pokory.
W polszczyźnie osioł symbolizuje: głupotę, tępotę (osioł skończony 'kompletny głupiec, dureń') , upartość (uparty jak osioł o człowieku: 'bardzo uparty'), ciężką pracę (haruje jak osioł pot. 'ktoś pracuje bardzo ciężko').
Mięso osła jest tradycyjnym składnikiem salami – suchej, wędzonej kiełbasy z dodatkiem drobno pokrojonej słoniny i przypraw. Obecnie w wielu krajach odchodzi się od hodowli osłów, a salami jest produkowana głównie zwie przowiny, wołowiny, koniny lub dziczyzny.
